Öncü Göstergeler

Aracı kurumlarda araştırma bölüm başkanlığı yaptığım dönemlerde, özellikle de sayısal analist kökenli olmam nedeni ile; en ilgi duyduğumuz konu öncü göstergeler ve bunlara bağlı modellemeler yapmaktı.  Sadece bu cümle bile ne kadar korkutucu bir çalışma yürüttüğümüzü sizlere göstermiştir sanırım.  Birçok zaman serisi, üssel fonksiyonlar, regresyon analizleri vesaire, vesaire.  Gerçektende değer verdiğimiz çalışmalardı bunlar.  Bu arada öncü gösterge ekonominin genel salınımına benzer salınımı, yaşanılan andan daha önce gerçekleştiren zaman dizilerine verilen genel bir tanımlamadır.  Örneğin parasal büyüklüklerden M2 para arzının ekonomideki genel bir çıkıştan 8 ay öncesi bu çıkışı göstermesi onu bir tür öncü gösterge haline getirir.  Bu çalışmalarda vardığım genel sonuçlar şunlardı 1. ekonomik modelleme gerçekten çok karmaşık bir olay. 2. öncü göstergeler vardır ve doğrudur.  3. öncü gösterge modellemesi basit matematik modellemeler ile yapılamaz.  4. öncü göstergeler durağanlıktan çıkışı göstermede kriz tahminlerinden daha iyidir.

Bu yazımda varmış olduğum 4. sonuç üzerine bazı konulara değinmek istiyorum.  O idealist ve genç dönemimizde her şeyi açıklayacak bir matematiksel model üzerine çalışırken, eski toprak borsa simsarları onların deyişi ile sokağı koklayarak çok daha doğru tahminlerde bulunabiliyorlardı.  Tabi manipülasyon ve içten bilgi alarak yapılan yasa dışı olaylardan bahsetmiyorum.  Bu eski toprak, değerli işadamları ile yapmış olduğum söyleşileri bazı kamu kurumlarının üst düzey yöneticileri ile de yaptığımda şu sonuca vardım.  Bu tecrübeli kişiler sosyal ve sokak ekonomisi temelli bazı öncü göstergeler oluşturarak onlardaki yön değişimleri ile çok isabetli kararlar alabiliyorlardı.  Bunun üzerine çalışmalarıma bazı davranışsal değişkenler katmaya karar verdim.  Fakat maalesef yine matematik tarafım ağır bastı ve bu davranışsal değişkenleri modellemeye başladım.  Örneğin Arçelik vadeli kampanya başlattı ona 1 değeri veriyordum, ya da bankaların konut kredi reklamları çıkmaya başlıyor yine 1.  Ya da gazetelerde terör veya politik haberler ekonomi haberlerinin önüne mi geçiyor o zaman -1.  Kısaca her davranış tarzına duruma göre olumlu ya da olumsuz bir matematik değer atıyorduk.

Neyse uzatmayalım sonuçlar klasik modellere göre daha iyi sonuç verdi.  Bu kısaca şu demek oluyor.  Eğer kriz kapıdaysa bunun beklentileri sosyal ve ekonomik hayata daha önceden yansımaya başlıyor, yeter ki görmeyi bilelim.  Bu kadar uzun ders verir gibi yazmış olduğum yazı ile umarım sizleri sıkmamışımdır.  Burada amacım herkesin görebileceği bazı öncü göstergeler vardır.  Bunları izlemek için ekonomist ya da matematikçi olmak gerekmez.  Örnek vermek gerekirse, bankaların kredi dağıtma çabalarının artması, konut inşaat ve satış reklamlarının artması, evkur ya da beyaz eşyacıların kampanya ve vadeleri, otomotivde bazı marka ve ürünlerde sıra ve teslimat süreleri tüm bu sokak göstergeleri ekonomide bir dönüşün öncü göstergeleridir.

Sonuç olarak ister analist ister vatandaş olarak bakalım; bir çok gösterge global krizden beklenen yavaş çıkışı işaret etmektedir.  Yine de çok iyimser olmamak gerekir.  Zira bir krizden ülke olarak çıkarken civar ülke ve genel dünya ekonomisine de ayak uydurmak gerekir.  Bizdeki geri kazanım ivmesini Avrupa ya da Amerika'daki ivme etkileyecektir.  Yine unutulmaması gereken bir unsur büyük ekonomiler daha geç ve zorlu toparlanır.  Ne de olsa kilolu birinin düşmesi ile bebeğin düşmesi bir olmaz.  Bebekler yere yakındır, biz ise artık bebek bir ekonomi değiliz.